پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سیّد جواد طباطبایی (۲۳ آذر ۱۳۲۴ – ۹ اسفند ۱۴۰۱) استاد دانشگاه و پژوهشگر ایرانیِ فلسفه، تاریخ، حقوق و سیاست ،عضو پیشین هیئت علمی و معاون پژوهشی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیرِ گروه فلسفهٔ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود.در اندک زمانی بعد از تدریس در دانشکاه، نزد دانشجویان دانشگاه تبریز محبوبیت فراوانی به دست آورد و کلاس‌های درس وی با دانشجویان رشته‌های گوناگون پر می‌شد. محبوبیت طباطبایی به اندازه‌ای رسیده بود که دانشجویان نام او را به عنوان یکی از استادان محبوب به دیوار دانشگاه زده بودند و به دیگر استادان دانشگاه هشدار می‌دادند که سطح خودشان را به اندازهٔ وی برسانند. به گفته حسن منصور، از استادان وقت دانشگاه تبریز، جلسه تأیید علمی طباطبایی برای استخدام به عنوان هیئت علمی، به دلیل نبود افرادی در اندازهٔ علمی طباطبایی، به شکل صوری برگزار و تأیید شد. اما در جریان استخدام رسمی، سنگ‌اندازی‌هایی انجام گرفت و در نهایت با وقوع انقلاب فرهنگی، استخدام او منتفی شد.با بازگشت به پاریس و ملاحظهٔ وقایع انقلاب، او دیدگاه‌هایی را که اشاره به سرقت انقلاب می‌کنند یا عوامل خارجی را دلیل انقلاب می‌دانند، سطحی دانسته و شناخت انقلابیون ایران از آزادی و دموکراسی را «بدوی و ابتدایی» می‌خوانْد. او بر آن بود که انقلاب ایران نمی‌توانست در جهت «تأسیس آزادی» باشد و آن را شکست مشروطه می‌دانست و در نتیجه، ناکامی پروژهٔ تجدد در ایران قلمداد کرد. از نظر وی: «میدان مبارزه برای حصول آزادی و استقرار نهادهای دمکراتیک، یک‌سره دراختیار روشن‌فکران آشفته‌ذهن و توده‌های متوهم قرار گرفت».طباطبایی عضوِ انجمن حکمت و فلسفه می‌شود، ولی در سال ۱۳۶۷ از آنجا اخراج می‌گردد. اخراج دوّمش از دانشکدهٔ اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی بود که، به گفتهٔ خودش، به «تحریک چند استاد سخت متوسط الاحوال» بود. او سپس به عضویت هیئت علمی دانشگاه تهران درآمد و معاون پژوهشی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شد. در همان زمان سردبیری نشریهٔ همین دانشکده را به عهده گرفت. او مدتی ممنوع از تدریس و سپس در سال ۱۳۷۴ اخراج شد.اگرچه خودش نمی‌دانست تحت چه عنوانی اخراج شده اما یکی از مسئولان به او می‌گوید که گفته شده طباطبایی لیبرال، لاییک، و ملی‌گرا است و از او می‌خواهد که اعتراضی به این اخراج بکند تا آن را بررسی کنند. در مقابل، طباطبایی می‌گوید که «من همانی هستم که هستم. واقعاً نه می‌دانند لیبرال چیست، نه ملی‌گرا و نه لاییک.پس از اخراج از دانشگاه تهران، طباطبایی به کار پژوهشی خود در مراکز دیگر ادامه داد و با امکاناتی که در پژوهشکده‌های فرانسه، آلمان و آمریکا فراهم آمد پژوهشی دربارهٔ تاریخ اندیشه در ایران را دنبال کرد. در فرانسه عضو مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه شد. در این کشور، با عضویت در هیئت علمی دایرةالمعارف فرانسه، برخی از مدخل‌های آن را تدوین کرد. او از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۵ در مؤسسهٔ مطالعات سیاسی-اقتصادی پرسش به تدریس فلسفه پرداخت. به‌مرور، به‌ویژه در دههٔ نود، تأکید او بر «امر ملی» بیشتر شد. او مدّتی نیز عضو هیئت علمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود.جواد طباطبایی برگزیدهٔ جشنوارهٔ فارابی سال ۱۳۹۶ شد و از رئیس‌جمهور ایران لوح تقدیر گرفت.طباطبایی که از سال ۱۳۹۷ برای درمان سرطان در آمریکا زندگی می‌کرد در شامگاه سه‌شنبه ۹ اسفند ۱۴۰۱ در بیمارستان هوگ ارواین ایالت کالیفرنیا روی در نقاب خاک کشید.

به نظر می‌رسد محمد قوچانی که در سال‌های گذشته سعی داشته دوگانه عقلانی و جوکریسم ختم کند، حالا متوجه شده این دوگانه یک برساخت صرفا سیاست‌زده بوده و گاهی جوکربازی و جوکریسم هم می‌تواند مطلوب باشد، فقط باید احتمالا دوگانه جوکر خوب و بد را شکل دهندیعنی اگر اشتری و احمدی‌نژاد یا دیگر افرادی که در خط‌مشی اصلاح‌طلبان و سازندگی نیستند دست به رفتار‌های رادیکال بزنند آن‌ها را جوکر بد قلمداد می‌کنند، ولی اگر محمدجواد ظریف یا فاضلی یا حتی خود قوچانی رادیکالیسم پوپولیستی را شکل دهند در راستای کمک به وطن است و جوکریسم خوب است! این دوگانه را می‌شود این روز‌ها مشاهده کرد. اما درحقیقت اگر جوکریسم و رادیکالیسم و پوپولیسم علیه وطن و ایران‌دوستی است فرق ندارد که ظریف آن را نمایندگی کند یا محمود احمدی‌نژاد و .... نکته قابل نقد در متن آقای سیدجواد نقوی این است که نمی‌توان سه گانه جوکریسم و رادیکالیسم و پوپولیسم را هم عرض قرار داد و مسلما در انگیزه تشکیل، شیوه عمل، الگو‌های اجرایی و حتی اهداف با یکدیگر تفاوت داشته و شاید در پیامدها، دارای شباهت‌هایی باشند. نکته دوم اینکه، عدالتخواهی بعد از مدتی نقطه عطف پیدا کرده و پیامد‌های نامطلوب احتمالی خود را هم از بین می‌برد (گذر از مقابله با آنتروپی به عمل در قالب نگ آنتروپی)، اما جریان رادیکالیسم الگوی تلاش تا سر حد نابودی و حرکت به سمت ناکجا آباد آرمان گرایانه را در پیش می‌گیرد. جریان پوپولیستی هم تا زمانی که سوار اسب قدرت نشده، زبان بازی می‌کند و بعد از سوار شدن به اسب قدرت، سکوت کرده و یا راهبرد جریان سازی را دنباله گیری می‌کند.

سیاست ورزی را می توان یکی از اصول پایه ای ارتقاع اجتماعی محسوب کرد به شرطی که این حوزه آلوده به سیاست بازی و سیاسی کاری نشود. آلودگی حوزه سیاست به انواع انحرافات ، مسلما باعث سیاست زدایی و سیاست گریزی شده که بنوعی خودش سیاست ورزی جدید است . سوال اینجاست که آیا این برداشت که جامعه ما در وضعیت سیاست‌زدایی قرار دارد، برداشتی درست است و آیا می‌توان درباره فرمی جدید از سیاست در ایران بحث کرد؟ سال گذشته که اعتراضات در جریان بود، قصد داشتیم به‌صورت بنیادی به این مساله بپردازیم که جامعه با چه بحران‌هایی مواجه است که شکلی از اعتراض را در ۹۶، ۹۸ و ۱۴۰۱نشان می‌دهد. مجموعه‌ای از گفت‌وگو را شکل داده و وقتی که آنها را کنار هم قرار دادیم، به این نتیجه رسیدیم ظاهرا هم جامعه ما و هم دولت‌ها یکی پس از دیگری در فهم وضعیتی که دچارش هستند، مشکل دارند. شرایطی که می تواند به تئوری سیاست زدگی، سیاست گریزی و سیاست زدایی شدگی جامعه ایرانی ، قوت بخشد.

زندگی چیست و چگونه باید درباره آن تامل شود؟ این دو پرسش ظاهرا سرآمد پرسش‌هایی است که حالا به صورت جدی در صحنه اجتماعی خود را نمایان کرده است. دیگر نمی‌توان به سادگی از این پرسش‌ها عبور کرد، چرا‌که پرسش‌های فعلی دورنمایه سیاسی و اجتماعی دارند، هر‌چند که علی‌الظاهر خیلی به آنها توجه نشود.

سیدجواد طباطبایی ، فیلسوف و نویسنده ایرانی، شب گذشته در سن ۷۷ سالگی در بیمارستانی در لس‌آنجلس درگذشت. ایشان در جامعه آکادمیک ایرانی با نظریه پردازی در اندیشه سیاسی ایران و تاریخ نگاری در اندیشه سیاسی غرب شناخته می‌شد. آثار پربار و حلقه موافقان و مخالفان کثیر او بر کسی پوشیده نیست. طباطبایی، بدون هیچ‌گونه تردیدی، یکی از بزرگ‌ترین اندیشه‌ورزان معاصر ایرانی است که همین امر لزوم پرداختن به دوران حیات، آثار، افکار و اندیشه‌هایش را دو چندان ضرورت می‌بخشد.اندیشه‌های سید جواد طباطبایی هواخواهان زیادی در میان دانشگاهیان و حتی عامه مردم پیدا کرده است. دایره ارادات نزدیکان به او به اندازه‌ای بوده که حتی مفهوم «حلقه سید جواد» یا «حلقه ایرانشهری‌ها» بر آن‌ها اطلاق شده است. در مقابل اندیشه سیاسی سید جواد، منتقدان بسیاری نیز داشته و دارد. از جمله انتقادات مطرح بر نظریه سیاسی سید جواد طباطبایی در دهه‌های اخیر در محور‌هایی همچون، محافظه‌کاری، نزدیک بودن تئوری‌های ناسیونالیسم افراط‌گرا (فاشیسم)، عدم انطباق با تحولات زمانه جدید، ناهمخوانی با زیست در خاورمیانه، طردگرا بودن گفتمان او، روشن نبودن منابع تحقیق، عدم انطباق اندیشه ایران‌شهری با واقعیت‌های جامعه ایرانی و غیرمنصفانه بودن دیدگاه او نسبت به مصلحان و روشنفکران دینی قابل جمع‌بندی است.

محمدحسین باقی در یادداشتی نوشت: مدتی است در سپهر سیاسی ایران بحث‌هایی مانند سوریه‌ای شدن یا عباراتی از این دست که «خدا را شکر امنیت داریم، داعش نداریم» مطرح است. صرف نظر از درستی یا نادرستی این نگاه‌ها، می‌خواهم از زاویه‌ای دیگر به این مساله بپردازم. فرض این یادداشت این است که اگرچه در برهه‌هایی از تاریخ ۲۰۰ساله اخیر تلاش‌هایی در راستای تجزیه برخی مناطق ایران صورت گرفته و صاحب این قلم منکر آن نیست؛ اما حلقه‌های زنجیر ایرانیت قوی‌تر از آن است که با اتفاقاتی ازاین دست بگسلد. «سوریه‌ای شدن» یعنی جنگ داخلی تمام عیار (نیرو‌های مسلح در برابر خیل مردم) همراه با مداخله خارجی تمام عیار (اعزام نیرو و کمک‌های مستشاری و تسلیحاتی و اقمار پروری) که مصداقی در ایران ندارد. افزون بر این، بحث سوریه‌ای شدن توهین به فرهنگ ایرانی و نظام حکمرانی است.

فرهنگ رجایی، استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه کارلتون در یک نشست علمی گفت: چین برای من شوروی دوران استالین است. در شوروی دوران استالین فقط قدرت نظامی بیرون آمد و از چین حالا چیزی غیر از «قدرت اقتصادی» بیرون نخواهد آمد.

اگر بپذیریم که سنت تفکر در ایران چندین معاشر دارد و یکی از آن‌ها حوزه است، آنگاه می‌توان این پرسش را مطرح نمود که اندیشه در این نهاد قدیم، چه سرنوشتی بر خود دیده است. برای پاسخ بدین پرسش می‌توان فاعلان امر را ردیابی نمود و واکاوی کرد که کدام حوزویان به اندیشیدن به مثابه تولید دانایی پرداخته اند. اینگونه می‌توان نشان داد مرحوم داوود فیرحی از چنین مختصاتی برخوردار بوده است.

محمد علی همایون کاتوزیان (متولد ۲۶ آبان ۱۳۲۱ تهران) که در ایران وی را به نام همایون کاتوزیان و در خارج از ایران با کوته‌نوشت نام؛ هما کاتوزیان، می‌شناسند، اقتصاددان، تاریخ‌نگار، کاوشگر علوم سیاسی و منتقد ادبی است. زمینهٔ تحقیق مورد علاقهٔ او مسائل توسعه‌ای مربوط به ایران بوده و تحصیلات رسمی دانشگاهی کاتوزیان در اقتصاد و جامعه‌شناسی است. یکی از نظریات مطرح او، جامعه کلنگی است. بر نظریه جامعه کلنگی محمدعلی همایون کاتوزیان انتقادات زیادی وارد است، ضمن اینکه لایه‌های کاملا واضح و غیر قابل انکاری از حقایق را با رویکردی توسعه گرایانه مطرح می‌کند. قلم کاتوزیان ترکیبی از آسیب شناسی و چالش یابی همراه با جهت دهندگی توسعه‌ای منجر به تقویت ساختار‌ها و ساخت‌های سازمانی- اجتماعی و همچنین تشریح الگو‌های ارتباطی است.

آرین طباطبایی به تیم مذاکره کننده آمریکا در وین پیوست. هیات آمریکا از طریق هیات اروپایی و روسی در جریان مذاکرات احیای برجام قرار می‌گیرد.

حجت‌الاسلام محمدجواد حجتی کرمانی با اشاره به نقل قولی طنزآمیز از مهندس بازرگان که می‌گفت؛ رهبر واقعی انقلاب محمدرضا پهلوی بوده، گفت: منظور بازرگان از این حرف، از جهت منفی بوده است. یعنی اگر نبود فساد دربار، لجبازی احمقانه محمدرضا، به سرآمدن سلامتی و عمر، از دست دادن پشتوانه خارجی و مجموعاً آمادگی مردم و شیوع فساد و فحشا و شرایط کلی جهانی و کشور در ابعاد مختلف اقتصادی، دینی و اخلاقی و مخصوصاً تسلط آمریکایی‌ها بر ارتش کشور و شجاعت و توکل امام خمینی (ره) و اعتماد به نفس و فداکاری‌های مردم نبود؛ شکل‌گیری انقلاب امکان‌پذیر نبود.

جمعی از شاگردان مرحوم حجت الاسلام و المسلمین داود فیرحی به مناسبت چهلمین روز درگذشت استاد خود، به همت سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی دور هم جمع شدند تا به «بررسی و نقد آثار مرحوم فیرحی» بپردازند.

سیدصادق حقیقت، استاد دانشگاه مفید خطاب به منتقدان دکتر داود فیرحی می‌نویسد: از نظر اخلاقی، چرا این دوستان نقد‌های خویش را به شکل علمی در زمان حیات دکتر فیرحی مطرح نکردند؟! آیا اخلاق اجازه می‌دهد کسی را در زمان حیات نقد نکنیم و بلافاصله پس از فوتش، او را سکولار و لیبرال و مانند آن بخوانیم؟!

عباس آخوندی و عزت‌الله ضرغامی. یکی سیاستمداری میانه‌رو نزدیک به اصلاح‌طلبان و آن یک، اصولگرا. اولی سیاستمردی با سابقه کار اقتصادی و دیگری سیاستمداری که عمدتا در مناصب فرهنگی کار کرده.

در روز‌های گذشته صحبت‌های عارف در جمع جمعی از دوستان و رفقای همسویش در رسانه‌ها منتشر شد و او بدون اشاره به مشکلات متعدد کشور، فقط اصلاح‌طلبان را نواخت و گفت: «بعد از پیروزی در مجلس دهم، جناح چپ اصلاح طلبان فشار زیادی وارد کردند و کسانی روبروی ما قرار گرفتند که اصلاح طلب بوده و ما آن‌ها را قبول داشتیم.»

شمار تحولات و وقایع یک دهه گذشته در ایران را می‌توان در فهرستی بلند برشمرد.

وانگهی، [فلسفه] شمار بسیاری از هواداران خود را از دست داده است، و دیده نمی‌شود کسانی که دست بالایی دارند و در علوم دیگر خوش می‌درخشند، بخواهند شهرت خویش را با ورود در فلسفه ضایع کنند.

حزب کارگزاران را می‌توان یکی از احزاب پراگماتیسم میان اصلاح‌طلبان خواند، چه آنکه بیش از هرچیز قائل به نتیجه هستند؛ نتیجه‌ای که خواه کاندیدای رقیب برایشان رقم زند و خواه کاندیدای اصیل خودی و در این میان حتی بارها تاکید داشتند که نقد رقیب به از نسیه خودی است.

پس از آنکه اخباری مبنی‌بر احتمال واردنشدن عارف به انتخابات مجلس منتشر شد و در ابتدا عبدالله ناصری و سپس علی شکوری‌راد بر این مهم تأکید کردند، اخیرا شنیده می‌شود که ممکن است علی مطهری یا حتی سید‌حسن قاضی‌زاده‌هاشمی سرلیست اصلاح‌طلبان در انتخابات پیش‌رو باشند.

غلامحسین کرباسچی در مصاحبه‌ای با روزنامه اعتماد گفت: اولین و بزرگ‌ترین مشکل اصلاحات، مشکل هویتی است. این مساله ریشه در امروز و دیروز ندارد؛ اصلاحات از اولین روز نتوانست یا نخواست تعریفی کامل از خود ارایه کند.